Begraafplaats Ysselsteyn
De Duitse begraafplaats Ysselsteyn
[For an English version, see below]
Net op de grens van Noord-Brabant en Noord-Limburg, ligt aan de Limburgse zijde, vlakbij Venray, verscholen in de bosrijke omgeving van de Peel, de begraafplaats voor Duitse gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog. Vrijwel alle Duitse militairen die in Nederland vielen gedurende de eerste oorlogsjaren, inclusief de meidagen van 1940, vonden in Ysselsteyn na de oorlog een laatste rustplaats.
De naam van de begraafplaats (en de gemeente) wordt overigens in diverse uitvoeringen gezien. Variaties als Begraafplaats IJsselstein, IJsselsteyn en Ysselsteyn komen ook regelmatig voor. De variatie IJsselstein is ronduit fout, omdat IJsselstein een plaats is bij Nieuwegein (Utrecht). IJsselsteijn zou de moderne versie van Ysselsteyn zijn maar de oude wordt voortgezet en dus ook hier gehanteerd.
Het ontstaan en de herkomst
Nederlandse oorlogsgraven liggen overal, verspreid door het hele land. Er zijn op de Grebbeberg, in Rotterdam en bij Loenen grote erevelden, maar slachtoffers van de meidagen en ook de strijd nadien, liggen overal verspreid over honderden begraafplaatsen. Zodoende is er in Nederland geen sprake van een centrale plaats waar men eenvoudig het overzicht heeft van de hoeveelheid vaderlanders die met het hoogste offer voor de vrijheid betaalden. En wie grote erevelden bezocht, realiseert zich hoe groot die offers vaak waren.
Naoorlogs werd direct begonnen met het verzamelen van de talloze Duitse veldgraven en op begraafplaatsen ter aarde bestelde Duitse gesneuvelden in Nederland. Men wilde de Duitse graven liever niet meer op Nederlandse grond hebben. Het verdrag met Duitsland hierover (een formeel vredesverdrag - let wel, formeel werd tussen Nederland en West-Duitsland de staat van oorlog pas op 26 juli 1951 be indigd) ontbrak nog zodat een tijdelijke oplossing werd gezocht. De Amerikanen, die eind 1945 en begin 1946 nog veel gezag hadden en de middelen moesten leveren, vonden dat de Duitse slachtoffers in de Peel begraven moesten worden, te meer daar veel slachtoffers in deze sector en direct ten noorden ervan waren gevallen tijdens het laatste oorlogsjaar. Nederland eerbiedigde die Amerikaanse wens en zocht en vond spoedig een stuk grond, vlakbij de Duitse grens, waar die Duitse gesneuvelden konden worden verzameld en geordend ter aarde besteld worden.
De vorming van het ereveld kreeg reed in 1946 gestalte. In oktober van dat jaar werden Duitse gesneuvelden opgegraven, des benodigd in stalen kisten gelegd, en herbegraven in IJsselsteijn.
In 1948 kreeg e.e.a. formeel haar beslag. De Nederlandse kapitein L.J. Timmermans werd de eerste beheerder, na korte tijd in de opbouwfase vooraf te zijn gegaan door de heer P. Weijs. Opvallend, want Timmermans was tijdens de oorlog een verzetstrijder, maar kon nadien het respect voor de voormalige vijand opbrengen om met ontzettend veel zorg en toewijding het grote ereveld voor de Duitse gesneuvelden op te bouwen en later te beheren. Hij deed dit tot in 1976. Hoe toegewijd hij in zijn werk was, en hoe dankbaar Duitsland zich voor die toewijding toonde, bleek toen Timmermans na zijn overlijden gecremeerd werd en zijn as over het ereveld te Ysselsteyn mocht worden uitgestrooid. Een duidelijke symboliek dat in de dood allen verenigd zijn.
Op Ysselsteyn liggen bijna 32,000 gesneuvelde Duitse militairen en een klein aantal Duitse staatsburgers. Het merendeel der militairen sneuvelde tijdens de oorlogsjaren in Nederland; een aantal burgers - vooral overleden Duitse evacuees (interneringskamp Vught) - overleed kort na de oorlog. Maar naast 87 slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, die vlakbij de ingang links zijn begraven, zijn er ook enkele duizenden slachtoffers van de strijd in Belgi en zelfs Duitsland heen gebracht. Zo waren er circa 3,000 Duitse gesneuvelden van de grote ?? maar nauwelijks bekende ?? slag om het H rtgenwald en van het veel beter bekende Ardennenoffensief bij Margraten begraven door de Amerikaanse oorlogsgravendienst. Zij werden ook naar Ysselsteyn overgebracht.
Van de circa 2,000 Duitse gesneuvelden als gevolg van de strijd in Nederland in mei 1940, ligt verreweg het grootste deel op Ysselsteyn. Hoewel er Duitse militairen werden gerepatrieerd, vooral die welke vielen in de grensregio of die na verwondingen in Duitse hospitalen overleden, zijn de meeste gevallenen uit mei 1940 uiteindelijk op Ysselsteyn terecht gekomen. Als wordt gekeken naar de Duitse gevallenen op het Zuidfront, dan geldt dat op een enkeling na zij allen hun laatste rust op Ysselsteyn vonden.
Een bijzonder opvallende exercitie is de identificatie geweest van gesneuvelden. Zo waren er maar liefst zo ??n 8,000 Duitse gevallenen niet identificeerbaar, omdat zij in massagraven waren gelegd zonder duidelijk geadministreerde orde. Dit gold voornamelijk voor de gesneuvelden van het bevrijdingsjaar, die door de Geallieerden tijdens de strijd opmerkelijk weinig eervol zijn behandeld. Een jarenlange gezamenlijke inspanning tussen Duitse en Nederlandse gravendiensten leidde ertoe dat 7,330 van die slachtoffers ge dentificeerd zijn en dus met een benoemde steen zijn begraven.
Ook liggen op Ysselsteyn diverse militairen begraven die als Nederlander in Duitse krijgsdienst sneuvelden. Ook enige Nederlandse burgers, die sneuvelden tijdens dienstverlening aan de Duitse bezetter (en tijdens internering na de oorlog), vonden op de begraafplaats een laatste rustplaats.
Van de bijna 32,000 Duitse oorlogsgraven zijn er circa 25,000 die militairen bevatten die op Nederlands grondgebied sneuvelden. Nog steeds worden militairen bijgezet, als tijdens opgravingen of anderszins stoffelijke resten van een Duitse militair worden aangetroffen.
Slechts enkele tientallen Duitse oorlogsslachtoffers rusten nog elders in Nederland. Op Schiermonnikoog (Vredenhof: 16 man), in Rotterdam (Crooswijk: 14 man), Vorden (Bronckhorst: 10 man), Weert (St Martinuskerkhof: 7 man) en Velsen-IJmuiden (Algemene Westerbegraafplaats: 6 man) liggen zij begraven.
Oorsprong graven meidagen
Alle militairen die op Ysselsteyn zijn begraven en gesneuveld zijn tijdens de meidagen van 1940 (of als gevolg daarvan later overleden) en die niet naar Duitsland zijn gerepatrieerd, waren eerder elders in Nederlandse grond ter aarde besteld. Voor menigeen geldt dat deze op een kleiner veld begraven lag, maar de meeste Duitse gesneuvelden zijn begraven geweest op grotere Duitse erevelden c.q. begraafplaatsen in Nederland, meestal nabij de plaats van sneuvelen of overlijden. Na de oorlog, toen de Duitse begraafplaatsen werden gesloten en de doden naar Ysselsteyn werden overgebracht, deed men dit bloksgewijs. Daarom is aan de vele vakken op de huidige begraafplaats een redelijk consistente herkomst af te leiden voor de meeste begravenen. In onderstaand overzicht worden de meest voorname blokken weergegeven met de oorlogsbegraafplaats waar men vandaan kwam. Uiteraard waren er talloze lokale of kleine begraafplaatsen, die eveneens werden gesloten en van waaruit de begravenen werden verplaatst naar Ysselsteyn. Ook zijn er in diverse blokken kleine series met van grotere begraafplaatsen overgebrachte doden. Het overzicht beperkt zich echter tot de meest voorname referenties, en de herkomst van de aan het Zuidfront, Noord-Brabant en Limburg gerelateerde vakken.
All those buried at Ysselsteyn who were killed during the Battle of the Netherlands in May 1940 - and that were not repatriated - had been buried elsewhere in the country before. Many had been buried on local cemeteries, but the majority had been buried at a limited number of larger regional German fields of honor in the Netherlands. Most larger cities had such grave-yards, particularly when a military hospital had been active in the area. Besides there were the May 1940 battle grounds that basically all had one large central burial ground for German soldiers. These were found in the Hague (airlandings), Rotterdam (airlandings), Dordrecht (airbornes), Arnhem and the Grebbeberg (battle for the Grebbeline), Mook, Venlo, Roermond and Maastricht (battle for the Maasline and NE Belgium). Consequently, when these cemeteries were scheduled to be migrated to Ysselsteyn, large blocks on the new central field of honor were to be used to house the bodies of those that had been buried on the larger burial grounds like the former battlefield and hospital graveyards. The below scheme shows the larger block-wise comparison between the 'original' (wartime) burial ground and the related Ysselsteyn blocks and series. The overview shows particularly those connections that are related to the battles on the Southfront of the Fortress Holland (Rotterdam - Dordrecht - Moerdijk) as well as the provinces Noord-Brabant and Limburg, which saw the masses of the German invasion force.
| Yss blok | Serie | Herkomst | Aantekeningen |
| AA | 1-30 | Eindhoven | |
| AA | 287-300 | Nijmegen | |
| AI | 16-31 | Hoek van Holland | |
| AI | 159-183 | Sittard | |
| AP | 124-241 | Mook | Alle graven meidagen gerelateerd |
| AZ | 1-75 | Breda | |
| BA | 83-251 | Goes | Inclusief West-Brabant |
| BU | 76-240 | Rotterdam | Veel vm Waalhaven graven |
| BV | 45-240 | Rotterdam | |
| BW | 46-225 | Rotterdam | |
| BZ | 1-295 | Maastricht | |
| CE | 1-15 | Den Bosch | 14 graven mei 1940 gerelateerd |
| CI | 1-25 | Den Bosch | |
| CM | 71-136 | Roermond | |
| CO | 121-195 | Dordrecht | |
| CP | 76-180 | Dordrecht | |
| CQ | 52-78 | Tilburg | |
| L | 170-222 | Venlo | |
| O | 1-15 | Venlo | |
| X | 106-118 | Nijmegen | |
| Z | 1-30 | Eindhoven | Vrijwel alle meidagen gerelateerd |
Locatie en uitstraling
Nederlandse en Geallieerde begraafplaatsen kunnen rekenen op een ruime mate van aandacht, niet alleen tijdens traditiedagen, maar ook op gewone dagen. Dat geldt niet voor het Duitse ereveld Ysselsteyn. En dat is best te begrijpen. Het stigma van ??de vijand ?? zal altijd blijven hangen boven het Ysselsteynse ereveld. Desondanks zal iedere bezoeker ?? onwillekeurig het doel van zijn bezoek ?? ervaren dat eenmaal het ereveld betredende, men wordt getroffen door de soberheid en tegelijkertijd de prachtige natuurlijke entourage waarin 32,000 mensen liggen begraven. Het uitermate goed verzorgde ereveld is met bijzonder sobere donkere stenen niet het massamonument dat Geallieerde begraafplaatsen met hun wit glanzende stenen uitstralen. Maar het is wel een locatie waarbij een bezoeker stil staat bij de waanzin van oorlog, de offers die een oorlog eist en het besef dat oorlog iets is wat het meest absurde in de mens etaleert. Daarnaast zal voor vele het besef gelden dat een groot deel der Duitsers, zeker die welke in de nadagen van de oorlog dienden, als dienstplichtige geen keus hadden dan te dienen voor hun land. Als een getal gaat leven, dan is het wel als men zich centraal op het Duitse ereveld opstelt en rondkijkt naar al die keurig opgelijnde kruizen. Zouden ze ineens tot leven komen dan zou de massa mensen de meeste van ons overwelmen ...
Het ereveld is niet moeilijk te vinden. Het ligt vlakbij Venray, bij het dorpje Ysselsteyn, waar men in het centrum een afslag kan nemen naar de lange Timmermansweg ?? genoemd naar de Nederlandse beheerder die in 1995 overleed ?? welke men zo ??n anderhalve kilometer moet volgen, om dan aan de linkerhand de parkeerplaats bij het ereveld te vinden. Overdag is de begraafplaats altijd geopend voor bezoekers.
Het volledige adres is als volgt:
Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn
Timmermansweg 75
5813 AM Ysselsteyn
Telefoon: 047 854 1262
ENGLISH VERSION
The German war cemetery Ysselsteyn
Almost right on the provincial border between Noord-Brabant and Limburg lays hidden in the woody Peel district ?? on the Limburg side near Venray ?? the only war cemetery for German casualties of World War II on Dutch soil. Basically all German military personnel that had been killed in action in the Netherlands has been given their final rest at Ysselstey. They are accompanied by a few thousand men that were killed during the dreadful Ardennes and H rtgenwald battles that took place during the last months of the war.
Creation of the Ysselsteyn cemetery
Almost immediately after the war ended in May 1945 the reinstalled authorities insisted on making inventory of local war graves all around the country, to which all local communities had to contribute. After the inventories had been collected and processed it was decided to allocate one particular burial field for the central collection of German KIA. The Dutch desire was strong to repatriate the German victims, but a formal peace treaty between the Netherlands and Germany had not come into place yet (and would not for the next five years). Meanwhile a solution had to be found and the Dutch insisted on burying the Germans as close to their own borders as possible. The Americans pointed on them getting a grave in the Peel-region, where most of the German victims had fallen during the last year of the war. The Dutch submitted to this American idea. It was however considered practical to allocate the cemetary near the German border. That was not particularly done to facilitate visiting relatives from Germany, but mainly due to reasons of logistic nature and as a consideration 'as closely to the German border as possible'. Most German war graves were found in the east and south-east of the Netherlands and locating the German cemetery in the southeast would also considerably shorten the logistic challenges for the around 3,000 KIA to be transported in from the Ardennes and H rtgenwald battlefields.
The first years of the cemetery-history posed the burial and identification teams by far the most challenges. Around 8,000 German KIA were unidentified. Particularly during the last year of the war, when after September 1944 the Allied formations had been in continuous battle with the German occupation of the Netherlands, the Allied care for German KIA had been one of neglect. But also on the German side the long war and its shear endless casualty demand had caused the German army to fall short as it came to casualty administration. As a direct result of both belligerents neglect of casualty administration and care many of the KIA that fell during the last months of the war were buried without any or proper identification. It caused the Dutch and (later) German recovery teams to bear the burden of identifying a mere 8,000 German bodies. Eventually the identification specialists managed to identify around 7,350 of these German John Doe ??s, which may be considered a remarkable achievement in the pre-DNA identification era. Still in our modern days an occasional identification adds a name on a grave that was formally marked 'unknown soldier'.
The first German casualties found their final rest on Ysselsteyn in 1946, although the official status of German field-of-honour was only formalized in 1948. As off that moment an official Dutch attendant was assigned to manage the burial operations and to take care of the preservation and maintenance of the cemetery. The Dutch army Captain L.J. Timmermans was the first attendant and would remain in that function until 1976. Remarkably enough, Timmermans had not only fought the German invaders in May 1940, but he had also continued to fight them during the war as a member of the resistance. Nevertheless he considered his assignment honourable and would attend to his duties in such a diligent and respectful way, that after his death the German authorities sanctioned his last request to have his ashes dispersed over the terrain that he had kept so diligently through his life. Th Dutch authorties named the road to Ysselsteyn cemetary after Timmermans too.
Ysselsteyn war cemetery contains the remains of almost 32,000 German KIA of WWII and about 87 of WWI. Of those mere 32,000 men around 25,000 had actually been killed on Dutch soil. Still, occasionally German remains are found during construction projects or aircraft recovery operations. The cemetery is used for the burial of these newly discovered German remains. Over the last couple of years another batch of identified German KIA was buried in the Ysselsteyn soil and in 2010 for the first time since WWII the burial went along with a modest military ceremony. Germany had finally found back its courage to show its victims proper respect.
Scenery and location
War cemeteries all around Europe containing the remains of indigenous and Allied military victims usually breath the atmosphere of contemplation and respect. German cemeteries beyond Germany ??s own soil tend to be reflections of the German defeat though. Modestly arranged, often poorly attended and particularly barely referred to in local guides or street pointers. The German cemetery in Ysselsteyn is probably one of few exceptions. It is very well kept, suitably located and although the grey grave stones radiate modesty and soberness, the overall picture of the cemetery doesn ??t fail to make a respectful impression.
The cemetery is quite easily found. It is situated near the small village of Ysselsteyn (Venray region). The cemetery is accessible during regular office-hours and adequate parking-space is available at the entrance. Should one visit the cemetery in search of a specific grave or section, it may be wise to pick up a cemetery lay-out at the information centre that is situated near the entrance path.
The full address is:
Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn
Timmermansweg 75
NL-5813 AM Ysselsteyn - The Netherlands
Telephone: +31 47 854 1262